Νόμιμο=Ηθικό;

Είχα την κουβέντα σήμερα με συνάδελφο στη δουλειά, και είπα να το μεταφέρω και εδώ. Το ερώτημα είναι:

Ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό;

ή για να το θέσω διαφορετικά:

ποιος είναι ο τελεστής που πρέπει να μπει στην παρακάτω σχέση:
νόμιμο <τελεστής> ηθικό ή ηθικό <τελεστής> νόμιμο

Το ερώτημα είναι ίσως δύσκολο να απαντηθεί για κάποια Χ πράξη, ιδιαίτερα αν κάποιος το αναλύσει με βάση και την προέλευση της νομιμότητας της κάθε πράξης. Συνήθως, όποιος νομοθετεί (η Βουλή, δηλ. η εκάστοτε κυβέρνηση) ορίζει και τα "πλαίσια" της νομιμότητας, έχει δηλαδή τη δυνατότητα (λέω τώρα) συχνά να "ξεχειλώσει" την έννοια του "αποδεκτού" από το ευρύ κοινό και να φέρει τη νομοθετική πράξη εκεί που θέλει (conspiracy theories, και ποιος μπορεί να υποστηρίξει το αντίθετο με όσο συμβαίνουν τις τελευταίες δεκαετίες στη μικρή μας χώρα). Συνεπώς ορίζει το νομικό υπόβαθρο για κάθε πράξη που διέπει την καθημερινότητά μας. Δεν ορίζει όμως το σύστημα των κοινωνικών αξιών, με βάση το οποίο ξεχωρίζουμε το "καλό" από το "κακό".

Το "ηθικό" από την άλλη ως έννοια καθορίζεται από ένα σύνολο αξιών που ενίοτε είναι καθαρά υποκειμενικές ή ακόμα και "άγραφοι νόμοι": κοινωνικές, ταξικές, πολιτιστικές, οικογενειακές, εκπαιδευτικές, ακόμα και θρησκευτικές. Ωστόσο, υπάρχει ένα κοινώς αποδεκτό σύνολο αξιών στην κάθε κοινωνία, οι οποίες τουλάχιστον οριοθετούν τις βάσεις για το διαχωρισμό του ηθικού από το ανήθικο.

Έτσι, αν για παράδειγμα ένας εργοδότης απολύσει έναν υπάλληλό του επειδή η θέση που αυτός κατείχε έχει πλέον καταστεί αντιπαραγωγική για την επιχείρισή του, τότε, αν ο εργοδότης ακολουθήσει το γράμμα του νόμου (δηλ. δώσει στον υπάλληλο την αποζημίωση που δικαιούται) η πράξη του είναι σίγουρα νόμιμη. Αν όμως ο παραπάνω υπάλληλος είναι κοντά στη σύνταξη, συνεπώς είναι σε μια ηλικία που δε θα του επιτρέψει να βρει εύκολα δουλειά (μάλλον το αντίθετο), αυτό σύμφωνα με την κοινή λογική είναι ανήθικο (και το έχω ζήσει πριν από χρόνια στην εταιρία που εργαζόμουν, όταν απολύθηκε η καθαρίστρια, ετών 57, μετά από 15 χρόνια συνεχούς εργασίας και με μόλις 1,5 χρόνο ακόμα για σύνταξη).

Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο τελεστής στην παραπάνω σχέση δεν μπορεί να είναι η ισότητα (=) και συνεπώς δεν μπορεί να είναι ούτε η ισοδυναμία (<=>), καθώς το πρώτο σκέλος της (νόμιμο => ηθικό) δεν μπορεί να αποδειχθεί. Θα μπορούσε να είναι η συνεπαγωγή από το δεξιό προς το αριστερό σκέλος της σχέσης (νόμιμο <= ηθικό), καθώς υπάρχουν περιπτώσεις (δεδικασμένα) που κάποιοι τελικά κρίνονται με βάση το άγραφο δίκαιο και όχι το γραπτό (π.χ. ο νεαρός από το δήμο Ζωγράφου που αθωώθηκε από το δικαστήριο πριν από χρόνια, αφού σκότωσε τον μέθυσο πατέρα του γιατί αυτός όλη του τη ζωή σάπιζε στο ξύλο τη γυναίκα του και τα παιδιά του). Η συνεπάγωγή όμως αυτή έχει και τους περιορισμούς της, καθώς όπως είπα παραπάνω το ηθικό καθορίζεται και από προσωπικές και υποκειμενικές αξίες. Άρα, θεωρώ ότι αν υπήρχε ο τελεστής "κατά βάση" η παραπάνω σχέση θα έπρεπε να απαντηθεί ως εξής:

το ηθικό είναι κατά βάση νόμιμο

αλλά τελικά σίγουρα, για να απαντήσω στην αρχική ερώτηση:

το νόμιμο δεν είναι απαραίτητα ηθικό

Υ.Γ η συζήτηση ξεκίνησε με βάση τις δηλώσεις κάποιου πολιτικού (δε θέλω να γράψω ονόματα, γιατί δεν είναι αυτός ο σκοπός του παρόντος blog) πριν από αρκετό καιρό. Δεν ήταν όμως σε καμία περίπτωση κομματική ή κομματικοποιημένη συζήτηση. Ήταν καθαρά πολιτική (με βάση την αρχική - από την αρχαιότητα - έννοιά της), και έτσι θέλω να παραμείνει...